Bipolar bozukluk, askerlik çağına gelmiş bireyler ve aileleri için önemli bir belirsizlik kaynağıdır. Bu ruhsal rahatsızlığın askerlik hizmetine engel olup olmadığı, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği’nde açıkça belirtilmektedir. Karar, hastalığın geçmişine, atak sayısına ve kişinin mevcut işlevsellik düzeyine göre verilmektedir. Bu nedenle, bipolar bozukluk tanısı genellikle askerliğe engel teşkil eder.
TSK Sağlık Yeteneği Yönetmeliği’nde Bipolar Bozukluk
Askerlik yükümlülerinin ruh sağlığı durumları, yönetmeliğin “Ruh Sağlığı ve Hastalıkları” bölümündeki Madde 15’e göre değerlendirilmektedir. Bu madde, psikotik bozukluklar ve bipolar bozuklukları, hastalığın seyri ve tekrarlayıcılığına göre farklı sağlık dilimlerinde ele alır. Nihai karar, bu sınıflandırmaya göre şekillenmektedir.
Hastalığın Seyrine Göre Askerlik Durumu
Yönetmelik, bipolar bozukluğu iki temel senaryoda inceler: Tek bir atak geçirmiş olmak ve birden fazla atak geçirmiş olmak.
B Dilimi: Tek Atak Geçirenler ve Muafiyet Süreci
Yönetmeliğin 15. Maddesinin B Dilimi, “Tek hecme (atak) halinde geçirilmiş psikotik bozukluklar, bipolar bozukluklar” durumunu kapsar. Bu fıkraya göre, eğer kişi hayatında sadece bir kez bipolar bozukluk atağı geçirmişse ve muayene sırasında tam remisyon (iyilik hali) içindeyse, hakkında öncelikle “Ertesi Yıla Bırakma” kararı verilmektedir. Bir yıl sonra yapılan kontrol muayenesinde durumun devam etmesi halinde “Askerliğe Elverişli Değildir” raporu düzenlenerek kişi askerlikten muaf tutulur.
D Dilimi: Tekrarlayan Ataklar ve Doğrudan Muafiyet
Aynı maddenin D Dilimi ise “Bir hecmeden fazla tekrarlayan veya kronik nitelik kazanmış psikotik bozukluklar, bir hecmeden fazla tekrarlayan bipolar bozukluklar” tanımını içerir. Bu durumda olan, yani birden fazla atak geçmişi bulunan kişiler, herhangi bir erteleme sürecine tabi tutulmaksızın doğrudan “Barışta ve Savaşta Sürekli Olarak Askerliğe Elverişli Değildir” kararı ile askerlikten muaf edilir.
Bipolar Bozukluk ve Askerlik Hakkında Sıkça Sorulanlar
Bipolar bozukluk askerliğe engel mi?
Evet, büyük oranda engeldir. Tek bir atak geçirmiş olanlar bir yıl erteleme sonrası muaf tutulurken, birden fazla atak geçmişi olanlar doğrudan muafiyet almaktadır. Askerlik hizmetinin düzenli ve stresli yapısı, bipolar bozukluk gibi rahatsızlıkların seyrini olumsuz etkileyebileceği için bu karar alınmaktadır.
Bipolar bozukluk tip 2 askerliğe engel mi?
Evet, engeldir. TSK Sağlık Yeteneği Yönetmeliği, bipolar bozukluğun tipleri (Tip 1, Tip 2 vb.) arasında bir ayrım yapmaz. Değerlendirme, hastalığın tipi üzerinden değil, kişinin geçirdiği atak sayısı ve hastalığın kronikleşip kronikleşmediği üzerinden yapılmaktadır.
Tek bipolar atak geçirdim, askere gider miyim?
Hayır, gitmezsiniz. Tek atak geçirmiş olsanız bile, ilk muayenede hakkınızda bir yıl erteleme kararı verilmektedir. Bir yılın sonunda yapılan kontrolde hastalığınızın devam ettiği tespit edilirse, askerlikten muaf tutulursunuz.
Askerlik muayenesinde bipolar bozukluk nasıl teşhis edilir?
Teşhis, yetkili hastanelerdeki psikiyatri uzmanları tarafından konulmaktadır. Doktor, sizinle yapacağı klinik görüşme, geçmiş tıbbi kayıtlarınız (e-Nabız, hastane raporları vb.) ve gerekirse uygulayacağı psikometrik testler sonucunda bir değerlendirme yapar. Geçmişte tanı almış olmanız ve tedavi görmeniz, bu sürecin en önemli parçasıdır.
Muayene Süreci Nasıl İşliyor?
Bipolar bozukluğu olan bir yükümlü için süreç, standart sağlık muayenesi adımlarını izler.
Aile Hekimi ve Psikiyatri Sevki
Askerlik yoklaması sırasında yükümlü, bipolar bozukluk tanısı olduğunu beyan ederse, aile hekimi tarafından TSK sağlık kurulu raporu vermeye yetkili bir hastanenin Psikiyatri kliniğine sevk edilmektedir.
Hastanede Yapılan Değerlendirme
Psikiyatri uzmanı, kişinin hastalık geçmişini (atak sayısı, tedavi süreçleri, hastane yatışları) ve mevcut ruhsal durumunu detaylıca inceler. Toplanan tüm veriler ışığında, yönetmeliğin 15. maddesindeki kriterlere göre bir karar oluşturulur ve bu karar sağlık kuruluna sunulmaktadır. Sağlık kurulu, bu rapora dayanarak nihai kararı verir.